Da li je sposobna da bude majka

Osobe sa invaliditetom su se dugo ispitivale u okviru medicinskih i zdravstvenih studijskih programa, koji su invalidet posmatrali kao deficit koji treba popraviti. U okviru političkih previranja i bujanja građanskih pokreta 70-tih godina, pokret za prava osoba sa invaliditetom postavlja osnove za razvoj studija invalidnosti, u kojima se fokusira na društveno konstruisane barijere kakve su isključivanje, predrasude, urbanistička nepristupačnost. Studije invalidnosti se tako razvijaju kroz interdisciplinarnu oblast istraživanja koja proširuje znanja medicinskih nauka i invalidnost razmatraju kao pitanje građanskih i ljudskih prava, manjinskog indetiteta, kategoriju kritičke analize. Istraživanja se zasnivaju na pitanjima kako društvo kreira razlike između „normalnog“ i „nenormalnog“ tela i uma i kako se te razlike podjednako materijalizuju u životima osoba sa i bez invaliditeta. Tako, nasuprot medicinskom pristupu, studije invalidnosti prilaze invaliditetu kao osobenom ljudskom iskustvu, koje je opet upleteno sa nizom drugih kategorija identiteta, rasom, polom, seksualnošću, verom.

Kada su se ove studije pojavile, bile su radikalni zaokret u odnosu na dominantni medicinski model. Kao i ženske studije, one uče da je neprihvatajuće društvo ono koje treba normalizovati, a ne manjinske grupe.

Feminističke studije invalidnosti nadovezuju se na ova znanja i dovode u pitanje stereotipe o osobama sa invaliditetom, nastojeći da povrate propuštene glasove i osvetle društvene procese formiranja identiteta. Jedan produkt takvih aktivnosti je knjiga „Seksualnost  žena sa motornim invaliditetom iz Vojvodine“ Veronike Mitro, Dajane Damjanović i Sjetlane Timotić iz organizaciije Iz kruga-Vojvodine, koja se bavi jednom tabuiziranom temom iz ugla samih žena sa ovom vrstom invaliditeta. Ovaj poduhvat istraživačica na studijama roda i invalidnosti je značajan posebno zbog aktuelne rasprave o uvođenju seksualnog obrazovanja u škole, u kojoj se ova grupa žena ne uzima u obzir. Kako navode autorke, žene i devojke sa invaliditetom širom sveta ne uspevaju da ostvare seksualna i reproduktivna prava. Tradicionalne vrednosti kojima se uspeh žena meri prema tome da li se udala i rodila decu značajno se odražavaju na živote ovih žena, koje se doživljavaju kao manje vredne ukoliko ih invaliditet sputava da se ostvare u takvoj rodnoj ulozi. „Da li će biti sposobna da se stara o detetu“ prvo je pitanje koje se postavlja u njenom okruženju, i prema toj sposobnosti se u patrijahalnom društvu i meri stepen invaliditeta žene. Ukoliko ne mogu da odgovore na zadata očekivanja društva, onda su im neretko osporavana prava „na ljubav, seksualnost, materinstvo i lično potvrđivanje“. U ovoj knjizi žene sa motornim invaliditetom same govore o seksualnosti, promenama na telu, menstruaciji, masturbaciji, prvim seksualnim odnosima, rađanju, kao i iskustvima tokom lekarskih pregleda.

Još jedan važan poduhvat ostvarila je Mima Ružičić Novković, iz Centra Živeti uspravno, knjigom „Izboriti se za izbor: životna priča Gordane Rajkov“. Ovo je priča aktivistkinje koja je obeležila pola veka svog rada u pokretu osoba sa invaliditetom, a koja svedoči o društvenim prilikama  u kojima se taj pokret razvijao i putanji poboljšanja položaja osoba sa invaliditetom

Izvor: DANAS – Van rubrike

Autor: M. M. S.