Nema visokog obrazovanja za gluve

Fakulteti u Srbiji nemaju programe za edukaciju gluvih, država ne poštuje sopstvene zakone.
Beograd – Gluvim osobama u Srbiji nije omogućeno fakultetsko obrazovanje, mada su na visokoškolskim ustanovama zakonom predviđeni tumači za znakovni jezik. Ipak, propisima nije rešeno ko treba tumače da angažuje i finansira. Upravo podatak da je među gluvim osobama, kojih ima oko 180.000, veoma mali broj visokoobrazovanih dovodi u pitanje sistem obrazovanja, koji se ne menja već decenijama, a u okviru koga je fokus na učenju gluvih da govore, a ne na obrazovanju.

Prema Konvenciji UN o pravima osoba sa invaliditetom, znakovni jezici su izjednačeni sa govornim jezicima, a gluve osobe se tretiraju kao jezička manjina, zbog čega se u Zapadnoj Evropi, SAD i Australiji sprovodi bilingvalno obrazovanje gluvih, odnosno učenje znakovnog i pisanog jezika. U Srbiji, međutim, srpski znakovni jezik još uvek nije deo školskog programa.

Za veliki deo zajednice gluvih srednja škola predstavlja kraj formalnog obrazovanja, pa su zanimanja koja mogu imati uglavnom zanati – mašinski bravar, autolimar, automehaničar, frizer, stolar, i jedini smer srednjeg četvorogodišnjeg obrazovanja – grafički dizajner.

Mihajlo Gordić iz Gradske organizacije gluvih Beograda pokušao je da studira, najpre Biološki fakultet, a potom i Megatrend, Fakultet za državnu upravu i administraciju, jer se tu nude zanimanja kojima gluvi mogu da se bave. Međutim, kako kaže, tada je shvatio da postoje brojne i teško savladive barijere za gluve osobe, počevši od toga da je srpski jezik drugi jezik gluvim osobama, nemogućnost da prati nastavu i da hvata beleške. On smatra da je za zajednicu gluvih ključno bilingvalno obrazovanje, a kao najbolji primer školske organizacije za gluve navodi Finsku.

– Ako gluva osoba u Finskoj reši da upiše bilo koji fakultet, ona ima pravo na šest tumača, ako prođe naravno prijemni ispit, i dobija program za bilingvalno obrazovanje. Pošto je gluvoj osobi teško da hvata beleške, omogući joj se student koji će to raditi umesto nje – kaže Mihajlo.

Desanka Žižić, predsednica Asocijacije tumača za znakovni jezik, kaže za Danas da je profesija tumača za znakovni jezik, Zakonom o upotrebi znakovnog jezika, od prošle godine ušla u nomenklaturu zanimanja i dodaje da broj tumača u Srbiji ni izbliza ne može da odgovori na potrebe gluvih.

– U okviru filoloških fakulteta ne postoje katedre za srpski znakovni jezik već samo kratkotrajni kursevi na kojima se mogu savladati tek osnove znakovne komunikacije. Zato su tumači uglavnom osobe koje su odrastale u porodici u kojoj se koristi srpski znakovni jezik – ističe Žižić.

U Zavodu za unapređivanje obrazovanja i vaspitanja u Beogradu tokom 2015. godine radilo se na kreiranju nastavnog plana i programa za obučavanje tumača za srpski znakovni jezik, kao i na programu za učenje srpskog znakovnog jezika i priručnika za nastavu.

Lingvistkinja Dragana Raičević, doktorantkinja u Belgiji i jedina koja se kod nas bavi srpskim znakovnim jezikom, kaže da je taj proces neobičan jer se krenulo od kreiranja plana i programa za jezik koji nije dokumentovan.

– Srpski znakovni jezik nije dokumentovan, a dokumentovanje jednog znakovnog jezika podrazumeva angažovanje unutar manjinske zajednice gluvih, prikupljanje jezičkih podataka, što opet podrazumeva znanje jezika, ali i vrlo dobre kontakte sa zajednicom gluvih, kaže Raičević, koja se u svom istraživanju bavi prikupljanjem podataka i ispitivanjem gramatičke strukture srpskog znakovnog jezika.

Veliki problem predstavlja upravo to što se institucije nikad ne konsultuju sa zajednicom gluvih kada o njima odlučuju.

Prema rečima Slađane Gordić, predsednice Gradske organizacije gluvih Beograda, cilj našeg obrazovnog uređenja je da se gluve osobe nauče da govore, pa za sve ostalo ima mnogo manje vremena.

– Srpski znakovni jezik se ne uči u školi, međutim, u svim pauzama, na odmorima, gluva deca koriste srpski znakovni jezik, koji je u jednom periodu čak bio i zabranjen. Evropske tendencije idu ka bilingvalnom obrazovanju, za koje se i mi ovde borimo, jer pruža šire mogućnosti za dalje školovanje – kaže Gordić i naglašava da je u reformu obrazovnog sistema neophodno krenuti od osnovne škole, jer je glavna prepreka u tome što je teško pratiti nastavu koja nije na srpskom znakovnom jeziku. Inkluzivno obrazovanje za gluvu decu je upravo bilingvalno obrazovanje.

Mihajlo Gordić dodaje da je stav defektologa da znakovni jezik koriste gluve osobe koje su intelektualno nerazvijene i nepismene.

– Roditelji, naravno, pod uticajem stručnjaka i medicinskog modela posmatranja gluvoće, u strahu da im dete ne bude intelektualno nerazvijeno ne žele da im dete koristi znakovni jezik, upišu ga u redovnu školu, i onda dete ostane vrlo usamljeno, jer nigde ne pripada, kaže Mihajlo iz GOGB-a.

Raičević ističe da oko 95 odsto gluve dece ima roditelje koji čuju, što znači da ta deca praktično nemaju nikakav jezik u ranom detinjstvu.

– Brojne studije u svetu potvrđuju da gluva deca gluvih roditelja postižu bolje rezultate u školi i imaju više samopouzdanja od mnoge dece koja nisu bila izložena jeziku od rođenja. Gluva deca gluvih roditelja ne odrastaju sa ubeđenjem da nešto nije u redu sa njima, toga postaju svesna tek kad krenu u školu, tj. kada im se po prvi put stavi do znanja da im nešto nedostaje. Ova deca su najčešće i najfluentniji korisnici nacionalnog znakovnog jezika. Naša gluva deca i dalje nemaju nastavu na srpskom znakovnom jeziku, a čujućim roditeljima gluve dece dostupne su isključivo informacije o medicinskom modelu gluvoće, što je uveliko prevaziđeno u Zapadnoj Evropi, SAD, Australiji, kaže Raičević.

Komitet UN

Jedinu informaciju koju roditelji gluve dece dobiju od stručnjaka jeste o ugradnji kohlearnog implanta (slušnog aparata). Komitet UN za prava osoba sa invaliditetom u Ženevi u aprilu 2016. uputio je pitanje Srbiji o tome šta čini za porodice koje dobiju gluvo dete, osim što ih informiše o kohlearnom implantu, koliko informacija im daje o srpskom znakovnom jeziku i na koji način ih podržava. Država nije odgovorila na to pitanje, zato što zapravo ne daje takve informacije.

Izvor: www.danas.rs

Autor: M. M. Stevanović