Školovanje osoba sa invaliditetom (1)

Diskriminacija na delu. Roditelji dece sa invaliditetom često se žale na diskriminaciju na koju nailaze, na nejasne i neusaglašene propise, na nerazumevanje na koje nailaze kod nastavnika, kao i na sporo i neadekvantno reagovanje Ministarstva prosvete.

Postojeći zakoni Republike Srbije koji regulišu obavezno obrazovanje nisu na adekvatan način rešili pitanje obrazovanja osoba sa invaliditetom. Ne postoje zvanični statistički podaci o osobama sa invaliditetom koje su uključene u sistem obrazovanja na bilo kom nivou, niti koliko je njih završilo školovanje.

Deca sa invaliditetom se teško upisuju u predškolske ustanove, pa tako ostaju izolovana od svojih vršnjaka koji nemaju invaliditet i od društva uopšte. Dodatna posledica toga je i da majke dece sa invaliditetom, najčešće ostaju kod kuće i ne rade, što dovodi do siromaštva porodice.

Kao razlog za odbijanje prijema deteta sa invaliditetom vrtići najčešće navode hroničnu prebukiranost svojih kapaciteta. Druga varijanta je da se roditelji upućuju na Komisije koje procenjuju da li je dete spremno za kolektiv i to je tzv. medicinski model invalidnosti. Na zasedanje Komisija čeka se i po nekoliko meseci, sve dok roditelji ne izgube strpljenje pa odustanu ili dete upišu u popodnevnu grupu u kojoj se, po pravilu, radi sa decom sa nekom vrstom invaliditeta.

Još gora situacija je sa decom ometenom u mentalnom razvoju, koja se upućuju u Dnevne boravke, što je jedan od vidova getoizacije dece sa invaliditetom.

Na drugoj strain, Zakon o osnovama obrazovanja i vaspitanja propisuje da se deci obezbeđuje pravo na obrazovanje i vaspitanje pod jednakim uslovima uz uvažavanje ličnosti, svestrani razvoj deteta, zaštitu od diskriminacije i prava deteta i uvodi inkluzivno obrazovanje dece sa invaliditetom.

Jedini zakon koji jasno propisuje pravo na obrazovanje za svu decu bez diskriminacije je Zakon o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom. Međutim i kada deca sa invaliditetom završe osnovnu i srednju školu za dalje školovanje postoji banalni problem arhitektonske nepristupačnosti u većini univerzitetskih centara.

Pozitivni zakonski propisi su u potpunosti nediskriminatorski, ali problem postoje u praksi, od upisa u osnovne škole do slučaja kada veliki broj dece sa smetnjama u razvoju prestane da ide u školu kako bi porodica, najčešće majka, ostvarila pravo na pomoć i negu drugog lica. Zakon o osnovama sistema obrazovanja uveo je mere i instrumente podrške za realizaciju inkluzivnih principa i ciljeva obrazovanja, olakšavajući njihovo sprovođenje u praksi i obavezujući zaposlene u obrazovanju da ih sprovode.

Ipak, „pedagoški asistent“ kao jedan od glavnih servisa inkluzivnog obrazovanja gotovo da se uopšte ne primenjuju uz izgovor lokalnih samouprava da nedostaju budžetska sredstva. Uloga ovog asistenta je da pomogne deci sa invaliditetom da savladaju nastavno gradivo. Njegova uloga nije da deci pomogne oko toaleta, ishrane i drugih neophodnih životnih potreba.

Roditelji dece sa invaliditetom često se žale na diskriminaciju na koju nailaze, na nejasne i neuspešne propise, na nerazumevanje na koje nailaze kod nastavnika, kao i na sporo i neadekvantno reagovanje Ministarstva prosvete.

Kao najčešći problem pojavljuje se arhitektonska nedostupnost škola deci sa invaliditetom, što je velika prepreka ka uvođenju inkluzivnog modela obrazovanja.

Projekat „Jednake šanse za sve“ sufinansira Republika Srbija – Ministarstvo kulture i informisanja.

Izvor: ČAČANSKE NOVINE – Van rubrike

Autor: Stojan Marković